Με αφορμή το νέο περιστατικό καταγγελιών εναντίον υποτιθέμενου παραγωγού αισθησιακών ταινιών για εκβιασμό, βιασμούς και γενετήσια εκμετάλλευση γυναικών, ξανακοιτάμε το φλέγον ζήτημα του trafficking για σεξουαλική εκμετάλλευση και τη γενικότερη εικόνα της εμπορίας ανθρώπων, όπως έχει διαμορφωθεί καικαταγραφεί σε τελευταίες έρευνες. Η εμπορία ανθρώπων αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ένα σύνθετο ζήτημα που καθορίζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η οικονομική ανισότητα, η πολιτική αστάθεια και οι τεχνολογικές εξελίξεις. Περιλαμβάνει τη χρήση βίας, απάτης ή εξαναγκασμού για την εκμετάλλευση ατόμων για εργασία, σεξουαλικές πράξεις ή άλλες υπηρεσίες.
Εμπορία ανθρώπων στην Ευρώπη και την Ελλάδα
Ευρώπη
Το 2023, υπήρχαν πάνω από 10.793 καταγεγραμμένα θύματα εμπορίας ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), αριθμός που αντιπροσωπεύει αύξηση 6,9% σε σχέση με το 2022. Οι γυναίκες και τα κορίτσια αποτελούσαν την πλειοψηφία των θυμάτων, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν τα δύο τρίτα του συνόλου (63%). Ενώ η σεξουαλική εκμετάλλευση παραμένει η πιο συχνά αναφερόμενη μορφή εμπορίας, αντιπροσωπεύοντας το 43,8% των περιπτώσεων, η εμπορία για καταναγκαστική εργασία έχει παρουσιάσει αξιοσημείωτη αύξηση τα τελευταία χρόνια, φτάνοντας το 41% των περιπτώσεων. Τα δημογραφικά στοιχεία των θυμάτων αλλάζουν, με ένα αυξανόμενο ποσοστό τωνπολιτών εκτός της ΕΕ να πέφτουν θύματα εμπορίας. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 64,1% το 2023, ενώ των πολιτών της ΕΕ μειώθηκε στο 35,9%. Αυτή η τάση αναδεικνύει την αυξημένη εκμετάλλευση των μεταναστών, παρότι από την άλλη η συσσώρευση σχεδόν αμιγώς ανδρικών πληθυσμών μεταξύ των μεταναστευτικών ομάδων τείνει να αυξάνει τη ζήτηση στην παράνομη σεξεργασία, τη σεξουαλική εκμετάλλευση, ακόμη και τον εξαναγκασμό.
Ελλάδα
Η Ελλάδα είναι χώρα προορισμού και διέλευσης για την εμπορία ανθρώπων, κυρίως για καταναγκαστική πορνεία και εργασία. Τα θύματα εξακολουθούν να προέρχονται συχνά από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουκρανία, η Ρωσία, η Ρουμανία και η Αλβανία, παρά την ενσωμάτωση των αντίστοιχων προηγούμενωνεθνικών κυμάτων μετανάστευσης στη χώρα.
• Η εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, με περισσότερες από τις μισές γυναίκες που έχουν πέσει θύματα εμπορίας στην Ελλάδα να εκτιμάται ότι προέρχονται μόνο από τη Ρωσία και την Ουκρανία.
• Επίσης, παρατηρείται καταναγκαστική εργασία, ιδιαίτερα στον αγροτικό τομέα και τις οικιακές εργασίες.
Το 2023, οι ελληνικές αρχές εντόπισαν 370 θύματα εμπορίας, μια σημαντική αύξηση από τα 278 θύματα του 2022. Από αυτά, τα 216 ήταν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης και τα 154 θύματα καταναγκαστικής εργασίας. Η πλειονότητα των εντοπισμένων θυμάτων (359) ήταν αλλοδαποί υπήκοοι. Ενώ οι προσπάθειες των αρχών έχουν οδηγήσει σε αύξηση των διώξεων και των καταδικαστικών αποφάσεων, με 151 καταδικασθέντες διακινητές το 2023, παρατηρητές σημειώνουν ότι πολλά θύματα παραμένουν αταυτοποίητα λόγω θεσμικών προκαταλήψεων και της εξάρτησης των διαδικασιών από την αυτο-αναγνώριση.
Πέρα από τους αριθμούς και τις νομικές διαστάσεις, είναι κρίσιμο να αναγνωρίσουμε τις βαθιές ψυχολογικές συνέπειες της εμπορίας ανθρώπων. Σύμφωνα με την κα Ιωάννα Σκλιάμη, Ψυχολόγο- Εγκληματολόγο, η εμπειρία του trafficking συνιστά μια επαναλαμβανόμενη μορφή τραυματισμού που οδηγεί σε αυτό που η βιβλιογραφία περιγράφει ως «σύνθετο μετατραυματικό στρες» (complex PTSD). Τα θύματα δεν βιώνουν μόνο μεμονωμένα επεισόδια βίας, αλλά έναν συνεχή κύκλο καταναγκασμού, εξευτελισμού και απώλειας ελέγχου, που διαβρώνει συστηματικά την αυτοαντίληψη, την εμπιστοσύνη στους άλλους και την ικανότητα δημιουργίας σταθερών δεσμών. Νιώθουν παγιδευμένα ανάμεσα στον φόβο του διακινητή και στην εσωτερικευμένη ντροπή, γεγονός που εξηγεί γιατί πολλά περιστατικά παραμένουν «αόρατα» και αδήλωτα.
Η ψυχολογική αποκατάσταση δεν περιορίζεται στη μείωση των συμπτωμάτων, αλλά απαιτεί ολιστική προσέγγιση: αποκατάσταση της αίσθησης ασφάλειας, ανάκτηση της εμπιστοσύνης σε διαπροσωπικές σχέσεις και σταδιακή αναδόμηση μιας ταυτότητας που έχει κατακερματιστεί από την εκμετάλλευση. Η κατανόηση αυτών των ψυχολογικών διεργασιών είναι καθοριστική, τόσο για την έγκαιρη αναγνώριση των θυμάτων όσο και για την ουσιαστική κοινωνική τους επανένταξη.
Εμπορία ανθρώπων στις ΗΠΑ
Αν και δεν υπάρχουν οριστικά στατιστικά στοιχεία για τον συνολικό αριθμό των θυμάτων εμπορίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι αναφορές επιβεβαιώνουν ότι η εμπορία ανθρώπων συμβαίνει και στις 50 πολιτείες, καθώς και σε διαφοροποιημένες φυλετικά περιοχές και εδάφη των ΗΠΑ. Ο Νόμος για την Προστασία των Θυμάτων της Εμπορίας του 2000 (TVPA) ορίζει τα αδικήματα της εμπορίας ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένης της καταναγκαστικής εργασίας, της δουλείας λόγω χρέους και της εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση.
Η Εθνική Γραμμή για την Εμπορία Ανθρώπωνδέχτηκε αναφορές για πάνω από 16.800 περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων το 2022, μια αύξηση 16% από το προηγούμενο έτος. Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν ενήλικες και η εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση ήταν ο πιο συχνά αναφερόμενος τύπος, ακολουθούμενη από την εμπορία για εργασία.
Συγκεκριμένα παραδείγματα εμπορίας στις ΗΠΑ περιλαμβάνουν:
• Καταναγκαστική εργασία σε αγροτικές περιοχές, εστιατόρια, κατασκευές και οικιακές υπηρεσίες.
• Εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών και κοριτσιών στην εμπορική βιομηχανία του σεξ.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει εντείνει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της εμπορίας, με τον αριθμό των ατόμων που διώχθηκαν για αδικήματα εμπορίας ανθρώπων να έχει υπερδιπλασιαστεί, από 805 το 2012 σε 1.656 το 2022.
Ο αντίκτυπος του πολέμου και του διαδικτύου στην εμπορία ανθρώπων
Ο αντίκτυπος του πολέμου
Οι συγκρούσεις και οι ανθρωπιστικές κρίσεις είναι ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην εμπορία ανθρώπων. Όταν ξεσπά ένας πόλεμος, δημιουργούνται συνθήκες κατάλληλες για εκμετάλλευση:
• Εκτοπισμός και ευαλωτότητα: Εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, χάνοντας συχνά τα δίκτυα υποστήριξής τους και τα νομικά τους έγγραφα. Οι πρόσφυγες, οι αιτούντες άσυλο και οι εσωτερικά εκτοπισμένοι είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στους διακινητές που εκμεταλλεύονται την απελπισία τους για ασφάλεια και οικονομική σταθερότητα. Συχνά πέφτουν θύματα απατηλών υποσχέσεων για εργασία, στέγαση ή διέλευση σε ασφαλή χώρα.
• Αποδυναμωμένο κράτος δικαίου: Ο πόλεμος καταστρέφει τους θεσμούς και αποδυναμώνει την επιβολή του νόμου, καθιστώντας ευκολότερη τη λειτουργία εγκληματικών οργανώσεων με ατιμωρησία. Η παρουσία μεγάλου αριθμού ξένων στρατευμάτων και εργαζομένων στον ανθρωπιστικό τομέα μπορεί επίσης να δημιουργήσει ζήτηση για παράνομη εργασία και εμπορικό σεξ.
• Παραδείγματα: Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει μια τεράστια προσφυγική κρίση, με εκατομμύρια ανθρώπους—κυρίως γυναίκες και παιδιά—να φεύγουν σε γειτονικές χώρες. Είναι γνωστό ότι οι διακινητές εκμεταλλεύονται αυτή την κατάσταση, στοχεύοντας πρόσφυγες στα σύνορα και σε προσωρινά καταλύματα, προσφέροντας ψεύτικες ευκαιρίες μεταφοράς ή απασχόλησης που οδηγούν σε εκμετάλλευση.
Ο ρόλος του διαδικτύου
Το διαδίκτυο έχει γίνει ένα δίκοπο μαχαίρι στον αγώνα κατά της εμπορίας. Ενώ μπορεί να είναι ένα εργαλείο για ευαισθητοποίηση και διάσωση, έχει γίνει επίσης ένας ισχυρός μοχλός για τους διακινητές:
• Προσέλκυση: Οι διακινητές χρησιμοποιούν πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμογές γνωριμιών και ψεύτικες ιστοσελίδες εργασίας για να προσεγγίσουν και να «προσλάβουν» θύματα. Δημιουργούν απατηλά προφίλ και δημοσιεύουν δελεαστικές διαφημίσεις για «θέσεις μοντέλου», «θέσεις au pair» ή «αγροτικές εργασίες» για να προσελκύσουν ευάλωτα άτομα.
• Διαφήμιση και πώληση: Οι διαδικτυακές πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων των αγγελιών και των κρυφών φόρουμ, χρησιμοποιούνται για τη διαφήμιση και την πώληση θυμάτων. Η ανωνυμία του διαδικτύου επιτρέπει στους διακινητές να συνδεθούν με ένα ευρύτερο φάσμα πιθανών πελατών και να λειτουργούν πιο διακριτικά.
• Έλεγχος και εκμετάλλευση: Το διαδίκτυο διευκολύνει τον έλεγχο των θυμάτων από απόσταση. Οι διακινητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να παρακολουθούν την επικοινωνία των θυμάτων τους, να τα εκβιάζουν με φωτογραφίες ή βίντεο και να διαχειρίζονται τις διαδικτυακές τους διαφημίσεις. Έχουν αναδειχθεί νέες μορφές εκμετάλλευσης, όπως η δουλεία μέσω webcam και η ζωντανή μετάδοση κακοποίησης, επιτρέποντας στους διακινητές να κερδίζουν χρήματα από τα θύματα χωρίς να χρειάζεται καν να τα μεταφέρουν.
Παραπομπές
• Eurostat. "Trafficking in human beings statistics."
• United States Department of State. "Trafficking in Persons Report."
• Polaris Project. "Human Trafficking and Social Media."
• United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). "Global Report on Trafficking in Persons."
• International Labour Organization (ILO). "Modern Slavery: Global Estimates of Modern Slavery."
Για βοήθεια και επικοινωνία σχετικά με την εμπορία ανθρώπων, μπορείτε να καλέσετε τη γραμμή 1109 (24/7), η οποία λειτουργεί από την A21 και είναι ειδικά σχεδιασμένη για περιστατικά trafficking, προσφέροντας ενημέρωση και δυνατότητα αναφοράς πιθανών περιστατικών. Άλλες γραμμές βοήθειας στην Ελλάδα περιλαμβάνουν τη Γραμμή SOS 15900 για γυναίκες θύματα βίας και τη Γραμμή 1056 για παιδιά σε κίνδυνο, που μπορούν να αναφέρουν κακοποίηση ή διακίνηση, σύμφωνα με το Gov.gr.
