Οι γυναίκες του Μεσαίωνα και ο λόγος τους, στη Βρετανική Βιβλιοθήκη

Η τελευταία έκθεση της British Library, Medieval Women: In their own words, παρουσιάζει τις γυναίκες της μεσαιωνικής Ευρώπης μέσα από τα δικά τους οράματα, λόγια και εμπειρίες. Η έκθεση παρουσιάζει μια εξαιρετική συλλογή από χειρόγραφα, έγγραφα, πρώιμα έντυπα, πίνακες, νομίσματα, κοσμήματα, υφάσματα και αντικείμενα γυναικών από όλη τη μεσαιωνική Ευρώπη. Εκτός από τις συλλογές της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, η έκθεση περιλαμβάνει δάνεια από το Λούβρο, το Βρετανικό Μουσείο, το Μουσείο Victoria&Albert και άλλα ιδρύματα.

Η έκθεση εστιάζει στην Ευρώπη την περίοδο από το 1100 έως το 1500, οπότε και υπήρχε μια ισχυρή πολιτιστική διασύνδεση σε ολόκληρη την ήπειρο, και επομένως οι μαρτυρίες των γυναικών παρουσιάζουν μια αρκετά συνεπή εικόνα για τη συμβολή τους στην οικονομική και κοινωνική ζωή, τον πολιτισμό και την πολιτική, τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο, τη διαχείριση των νοικοκυριών αλλά και τη ζωντάνια της θρησκευτικής κουλτούρας καθώς και της δύναμης που αντλούσαν, όχι μόνο σε πνευματικό επίπεδο, οι γυναίκες από την πνευματική ζωή. Μπροστά στους επισκέπτες ξετυλίγονται οι συναρπαστικές ιστορίες γυναικών όπως η Eleanor της Καστίλλης, η Brigitta της Σουηδίας, η Joan D’ Arc, η Άννα Κομνηνή, η Christine de Pizan και η Julian of Norwich.

Από το γράμμα-έκκληση για στρατιωτική αρωγή της Joan D’ Arc στους πολίτες της Riom το 1429 και το μοναδικό αντίγραφο του The Book of Margery Kempe, της πρώτης αυτοβιογραφίας στα αγγλικά, ως τις συνταγές για καλλυντικά, οι φωνές των γυναικών φτάνουν στο σήμερα φωτίζοντας τις ζωές τους, που θα είχαν χαθεί αν δεν καταγράφονταν με τα δικά τους λόγια. Είναι οι δικές τους φωνές που επιβεβαιώνουν τη δύναμή τους, γιατί σύμφωνα με τους μελετητές, έχει αποδοθεί πολύ λιγότερη ισχύς στις γυναίκες του Μεσαίωνα απ’ ό,τι πράγματι διέθεταν αλλά και καταφέρνουν να διεκδικούν για τον εαυτό τους ακόμη και μέσω μη αναμενόμενων διόδων όπως π.χ. η μοναστική ζωή. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός εγγράφου του 1450 που αναφέρει στην Guardian o Julian Harisson, επιμελητής μεσαιωνικών χειρογράφων της βιβλιοθήκης. Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό καταγράφεται η αγοραπωλησία μιας σκλαβωμένης Ρωσίδας, μία όμως εκ των εμπόρων της είναι γυναίκα (Guardian, E. Addley, 24/10/2024). Το έγγραφο αυτό αποδεικνύει την αμφισημία και την αντίθεση που διακρίνει τον γυναικείο βίο του Μεσαίωνα. Από τη μία, μια γυναίκα πωλείται και από την άλλη, μια άλλη την εμπορεύεται. Από τον έλεγχο των πατεράδων και των συζύγων στην ηγεσία στρατευμάτων, από τη σεξουαλική σκλαβιά στη συγγραφή σεξουαλικής ποίησης, ας ακούσουμε τις φωνές τους, που τις βγάζουν από το σκοτάδι στο φως.