Ο Γιούρι Νικολάγιεβιτς Γκριγκορόβιτς (γεννημένος στις 2 Ιανουαρίου 1927 στο Λένινγκραντ της Ρωσικής ΣΟΣΔ, ΕΣΣΔ· απεβίωσε στις 19 Μαΐου 2025 στη Μόσχα, Ρωσία) ήταν μια εμβληματική μορφή στον κόσμο του μπαλέτου, φημισμένος ως Σοβιετικός και Ρώσος χορευτής μπαλέτου, χορογράφος και παιδαγωγός. Για τρεις δεκαετίες, κατείχε κυρίαρχη θέση στο ρωσικό μπαλέτο, αφήνοντας ανεξίτηλο σημάδι στην εξέλιξή του.
Γεννημένος σε μια οικογένεια με δεσμούς με το Αυτοκρατορικό Ρωσικό Μπαλέτο, ο Γκριγκορόβιτς αποφοίτησε από τη Σχολή Χορογραφίας του Λένινγκραντ το 1946. Ξεκίνησε την καριέρα του ως σολίστ στο Μπαλέτο Κίροφ, όπου παρέμεινε μέχρι το 1962, διακρινόμενος σε χαρακτηριστικούς ρόλους. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της καριέρας του ως χορευτής, το χορογραφικό του ταλέντο άρχισε να αναδύεται.
Τα πρώτα του χορογραφικά έργα, Το Πέτρινο Λουλούδι (1957) σε μουσική Προκόφιεφ και Ο Θρύλος της Αγάπης (1961) σε μουσική Αρίφ Μελίκοφ, έκαναν πρεμιέρα στο Θέατρο Κίροφ και σημείωσαν τεράστια επιτυχία. Αυτές οι παραγωγές όχι μόνο ανέδειξαν την καινοτόμο προσέγγισή του στη χορογραφία, αλλά σηματοδότησαν επίσης την αρχή μιας σημαντικής καλλιτεχνικής συνεργασίας με τον εξαιρετικό σκηνογράφο Σίμον Βιρσαλάτζε, η οποία διήρκεσε μέχρι τον θάνατό του το 1989.
Το 1964, η καριέρα του Γκριγκορόβιτς πήρε μια κομβική τροπή όταν μετακόμισε στο Θέατρο Μπολσόι στη Μόσχα, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του καλλιτεχνικού διευθυντή και κύριου χορογράφου. Η θητεία του στο Μπολσόι, η οποία διήρκεσε μέχρι το 1995, θεωρείται ευρέως η «χρυσή εποχή του μπαλέτου της Μόσχας». Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, δημιούργησε και ανέβασε μερικές από τις πιο εμβληματικές και επιδραστικές παραγωγές του, συμπεριλαμβανομένων πρωτότυπων μπαλέτων όπως Ο Καρυοθραύστης (1966), Σπάρτακος (1968), Ιβάν ο Τρομερός (1975), Ανγκάρα (1976) και Η Χρυσή Εποχή (1982).
Ο Γκριγκορόβιτς επίσης ανανέωσε και αναθεώρησε πολλά κλασικά αριστουργήματα για το Μπολσόι, συχνά εμποτίζοντάς τα με τη δραματική του ένταση και τη μεγάλη κλίμακα. Σε αυτά περιλαμβάνονται Η Ωραία Κοιμωμένη, Η Λίμνη των Κύκνων, Ραϋμόντα, Ζιζέλ, Λα Μπαγιαντέρα, Ο Κουρσάρος και Δον Κιχώτης. Η δική του εκδοχή της Λίμνης των Κύκνων παρουσίαζε ένα αξιοσημείωτα αμφιλεγόμενο ευτυχισμένο τέλος.
Το χορογραφικό του στυλ χαρακτηριζόταν από τη δραματική του δύναμη, μια βαθιά κατανόηση της μουσικής, επιδέξια σκηνοθεσία, ζωντανές εικόνες και τεχνικά απαιτητική χορογραφία που τόνιζε τον αθλητισμό και τη δύναμη των ανδρών χορευτών. Οι παραγωγές του Γκριγκορόβιτς συχνά περιλάμβαναν μεγάλα σύνολα και εντυπωσιακή σκηνογραφία, δημιουργώντας μια δυναμική και καθηλωτική θεατρική εμπειρία. Στο έργο του πιστώνεται ότι ανέδειξε τα ταλέντα πολλών διάσημων χορευτών μπαλέτου που έγιναν θρύλοι στην παγκόσμια σκηνή.
Πέρα από το έργο του στο Μπολσόι, η επιρροή του Γκριγκορόβιτς επεκτάθηκε διεθνώς. Ανέβασε τα μπαλέτα του για πολλές εταιρείες σε όλο τον κόσμο και υπηρέτησε ως μέλος της κριτικής επιτροπής σε διάσημους διεθνείς διαγωνισμούς μπαλέτου, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Διαγωνισμού Μπαλέτου της Μόσχας, του Διεθνούς Διαγωνισμού Μπαλέτου Σερζ Λιφάρ και του διαγωνισμού Νέου Μπαλέτου του Κόσμου στο Σότσι.
Αφού αποχώρησε από το Μπολσόι το 1995, ίδρυσε τη δική του εταιρεία, το Μπαλέτο Γιούρι Γκριγκορόβιτς, με έδρα το Κρασνοντάρ. Ωστόσο, η σύνδεσή του με το Μπολσόι παρέμεινε, και επέστρεψε το 2008 ως χορογράφος και δάσκαλος μπαλέτου.
Ο Γιούρι Γκριγκορόβιτς έλαβε πολυάριθμες διακρίσεις κατά τη διάρκεια της διακεκριμένης καριέρας του, που αντικατόπτριζαν την τεράστια συμβολή του στην τέχνη του μπαλέτου. Αυτές οι τιμές περιλαμβάνουν:
- Λαϊκός Καλλιτέχνης της ΕΣΣΔ (1973)
- Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1986)
- Βραβείο Λένιν (1970)
- Κρατικά Βραβεία της ΕΣΣΔ (1977, 1985)
- Τάγμα του Λένιν (1976)
- Τάγματα «Για τις Υπηρεσίες προς την Πατρίδα» (1ης, 2ης και 3ης τάξης)
- Κάτοχος του βραβείου Χρυσή Μάσκα «Για τιμή και αξιοπρέπεια»
- Βραβείο Λεονίντ Μασίν «Premio alla carriera» (Ποζιτάνο, Ιταλία, 2013)
- Πολυάριθμα άλλα κρατικά και διεθνή βραβεία.
Ο θάνατός του στις 19 Μαΐου 2025 σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής για τον κόσμο του μπαλέτου. Ωστόσο, η χορογραφική του κληρονομιά συνεχίζει να ζει μέσα από τις αναβιώσεις των παραγωγών του και τους χορευτές που ενέπνευσε, διασφαλίζοντας τη διαρκή του επίδραση στην τέχνη για τις επόμενες γενιές. Το Θέατρο Μπολσόι, σε μια δήλωσή του, δεσμεύτηκε να «φυλάξει πιστά τη μνήμη του και να προστατεύσει την ανεκτίμητη κληρονομιά του».
