Ήταν το σωτήριον έτος 2012, όταν ανάμεσα στο 97,2% των caucasians της μικρής πανεπιστημιούπολης της νότιας Αγγλίας σέρναμε κι εμείς τα μαύρα μας χοντροπάπουτσα, σήμα κατατεθέν της αγγλικής ανώτατης εκπαίδευσης, στους πεζοδρόμους της πόλης αλλά και στους διαδρόμους των κτιρίων της πανεπιστημιούπολης, που επαίρετο, ως συνήθως, για τη θέση του ιδρύματος στην κατάταξη του Russel Group. Για μας όλους όμως, τους προαναφερθέντες παπουτσοφόρους, ο μόνος πόλος έπαρσης για το εν λόγω πανεπιστήμιο δεν ήταν άλλος από τον απόφοιτό του, Thom Yorke, frontman των Radiohead και όχι μόνο…
Σίγουρα όλοι θα έχουν μια ιστορία με φόντο τους Radiohead να διηγηθούν. Εν όψει της περιοδείας τους, ας ρίξουμε μια ματιά στη δική τους ιστορία. σΟι Radiohead, ένα από τα επιδραστικότερα βρετανικά συγκρoτήματα, και ο frontman τους, Thom Yorke, έχουν δημιουργήσει μια μοναδική και μετασχηματιστική δυναμική στη σύγχρονη μουσική. Η καριέρα τους έχει οριστεί από μια ανήσυχη και επίμονη άρνηση να παραμείνουν στάσιμοι, κινούμενοι από το αγχώδες ροκ σε πειραματικά ηλεκτρονικά ηχοτοπία, διατηρώντας ταυτόχρονα μια βαθιά σύνδεση με κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα.
Μια ηχητική εξέλιξη: από το "Creep" στο Kid A
Το συγκρότημα, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1980 από τον Thom Yorke, τους αδελφούς Jonny και Colin Greenwood, τον Ed O'Brien και τον Philip Selway, αρχικά απέκτησε φήμη με το single τους του 1992, "Creep." Η ωμή, συναισθηματική ειλικρίνεια του τραγουδιού βρήκε απήχηση σε ένα παγκόσμιο κοινό. Ωστόσο, το συγκρότημα γρήγορα αποστασιοποιήθηκε από αυτή την μονοδιάστατη ταμπέλα, ξεκινώντας μια πορεία αδιάκοπης καλλιτεχνικής εξερεύνησης.
Το δεύτερο άλμπουμ τους, The Bends (1995), έδειξε έναν πιο εκλεπτυσμένο και συναισθηματικά πολύπλοκο ήχο, αλλά ήταν το αριστούργημά τους του 1997, OK Computer, που θα εδραίωνε τη θέση τους στην ιστορία της μουσικής. Το άλμπουμ ήταν μια προφητική κριτική της τεχνολογίας, του εταιρικού ελέγχου και της σύγχρονης αποξένωσης, θέματα που ήταν τόσο επίκαιρα όσο και ανατριχιαστικά διορατικά. Το ηχητικό του τοπίο, ένα μείγμα από αιχμηρές κιθάρες, περίπλοκες ενορχηστρώσεις και στοιχειωτικές μελωδίες, του χάρισε τη φήμη ενός από τα σπουδαιότερα και πιο επιδραστικά άλμπουμ που έγιναν ποτέ.
Σε μια κίνηση που σόκαρε τόσο τους θαυμαστές όσο και τη μουσική βιομηχανία, οι Radiohead ακολούθησαν την εμπορική τους κορύφωση με μια ριζική αλλαγή. Το Kid A (2000) και το συνοδευτικό του, Amnesiac (2001), εγκατέλειψαν την παραδοσιακή ροκ ενορχήστρωση για έναν κόσμο ηλεκτρονικής μουσικής, avant-garde τζαζ και ambient υφών. Αυτό το τολμηρό βήμα εδραίωσε τη φήμη τους ως καινοτόμων που θα έδιναν προτεραιότητα στην καλλιτεχνική ακεραιότητα έναντι των εμπορικών προσδοκιών. Τα επόμενα άλμπουμ, όπως το In Rainbows (2007), συνέχισαν να σπρώχνουν τα όρια, κυρίως με το μοντέλο κυκλοφορίας "πληρώστε-ό,τι-θέλετε" που σόκαρε τη μουσική βιομηχανία.
Τα παραγωγικά side projects και συνεργασίες του Thom Yorke
Πέρα από τους Radiohead, ο Thom Yorke έχει διαμορφώσει μια σημαντική καριέρα μόνος του, επιδεικνύοντας την ευελιξία και την ατελείωτη δημιουργικότητά του. Το σόλο έργο του, ξεκινώντας με το The Eraser (2006) και συνεχίζοντας με άλμπουμ όπως το Anima (2019), είναι μια βαθιά κατάδυση σε μια «χαοτική» ατμοσφαιρική ηλεκτρονική μουσική, που συχνά δημιουργείται σε συνεργασία με τον μακροχρόνιο παραγωγό και συνεργάτη του, Nigel Godrich.
Τα side projects του Yorke υπήρξαν εξίσου πρωτοποριακά. Το 2009, δημιούργησε το supergroup Atoms for Peace με τον Flea των Red Hot Chili Peppers, τον Joey Waronker και τον Mauro Refosco για να ερμηνεύσουν ζωντανά το The Eraser. Το συγκρότημα αργότερα κυκλοφόρησε το δικό του άλμπουμ, Amok (2013), μια εκπληκτική συγχώνευση IDM, afrobeat και πειραματικού ροκ.
Πιο πρόσφατα, ο Yorke συνεργάστηκε με τον Jonny Greenwood και τον ντράμερ των Sons of Kemet, Tom Skinner, για να σχηματίσουν τους The Smile. Το project του τρίο έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές για τη δυναμική του μίξη ροκ, τζαζ και post-punk, κυκλοφορώντας δύο στούντιο άλμπουμ, A Light for Attracting Attention (2022) και Wall of Eyes (2024).
Η επιστροφή των Radiohead: μια νεοαναγγελθείσα περιοδεία
Μετά από μια επταετή παύση από τις περιοδείες, τα μέλη των Radiohead ανακοίνωσαν τις πρώτες τους ημερομηνίες για τα τέλη του 2025. Η ευρωπαϊκή και βρετανική περιοδεία πρόκειται να ξεκινήσει τον Νοέμβριο και θα περιλαμβάνει πολλές εμφανίσεις σε μεγάλες πόλεις, όπως η Μαδρίτη, η Μπολόνια, το Λονδίνο, η Κοπεγχάγη και το Βερολίνο. Αυτή η περιοδεία σηματοδοτεί μια πολυαναμενόμενη επιστροφή για το συγκρότημα, αναζωπυρώνοντας τις εικασίες μεταξύ των φανς για πιθανή νέα μουσική και μια πλήρη επανένωση.
Ενώ τα μέλη του συγκροτήματος ήταν απασχολημένα με τις ατομικές τους αναζητήσεις, συμπεριλαμβανομένου του έργου του Yorke με τους The Smile και των μουσικών αναζητήσεων του Greenwood, η ανακοίνωση αυτής της περιοδείας σηματοδοτεί ένα νέο κεφάλαιο στην πολυτάραχη ιστορία τους. Η μουσική και πολιτική κληρονομιά των Radiohead και του Thom Yorke παραμένουν τόσο επίκαιρες όσο ποτέ, συνεχίζοντας να επηρεάζουν νέες γενιές καλλιτεχνών και να προκαλούν σκέψη για την κατάσταση του κόσμου.
Ωστόσο, ενώ έχουν συνδεθεί εδώ και καιρό με την πολιτικά φορτισμένη μουσική και τον ακτιβισμό, οι θέσεις τους έχουν επίσης οδηγήσει σε σημαντικές αντιπαραθέσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Αν και το έργο τους συχνά ασκεί κριτική στις δομές εξουσίας και στα κοινωνικά ζητήματα, η απόφαση του συγκροτήματος να εμφανιστεί στο Ισραήλ και τα επακόλουθα σχόλια του Yorke έχουν προκαλέσει έντονη κριτική από θαυμαστές και ακτιβιστές.
Μια ιστορία πολιτικών σχολίων
Από την αρχή της καριέρας τους, η μουσική των Radiohead είναι γεμάτη πολιτικά και κοινωνικά σχόλια. Άλμπουμ όπως το OK Computer εξερεύνησαν θέματα τεχνολογίας, αποξένωσης και εταιρικού ελέγχου, ενώ το Hail to the Thief ήταν μια άμεση, αν και αφηρημένη, απάντηση στη διοίκηση του Τζορτζ Μπους και στον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας. Το συγκρότημα έχει επίσης υποστηρίξει ανοιχτά διάφορους σκοπούς, συμπεριλαμβανομένου του κινήματος για το Ελεύθερο Θιβέτ και την ευαισθητοποίηση για την κλιματική αλλαγή. Ο Thom Yorke ο ίδιος είναι ένας ένθερμος περιβαλλοντικός ακτιβιστής, συχνά συμμετέχοντας σε διαδηλώσεις και μιλώντας ενάντια στις κυβερνητικές πολιτικές. Η τέχνη τους συχνά ενσωματώνει αντι-στρατιωτικά και αντικαπιταλιστικά συναισθήματα, με έργα τέχνης και συσκευασίες που περιλαμβάνουν αποσπάσματα κειμένων από προσωπικότητες όπως ο Noam Chomsky και η Naomi Klein.
Η ισραηλινή αντιπαράθεση και το κίνημα BDS
Η πιο σημαντική πολιτική αντιπαράθεση για τους Radiohead ξεκίνησε το 2017, όταν αποφάσισαν να δώσουν μια συναυλία στο Τελ Αβίβ του Ισραήλ, παρά τις εκκλήσεις από το κίνημα BDS (Μποϊκοτάζ, Απόσυρση Επενδύσεων, Κυρώσεις) να ακυρώσουν την παράσταση. Το κίνημα BDS είναι μια μη βίαιη, παλαιστινιακή πρωτοβουλία που στοχεύει να πιέσει το Ισραήλ να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο, μποϊκοτάροντας ισραηλινές και διεθνείς εταιρείες και πολιτιστικούς θεσμούς.
Αρκετοί επιφανείς καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένου του Roger Waters των Pink Floyd και του σκηνοθέτη Ken Loach, υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή που καλούσε τους Radiohead να μποϊκοτάρουν την παράσταση, κάνοντας παραλληλισμούς με το πολιτιστικό μποϊκοτάζ της εποχής του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Υποστήριξαν ότι η εμφάνιση στο Ισραήλ θα νομιμοποιούσε την κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από τη χώρα.
Ο Thom Yorke, ωστόσο, απέρριψε δημοσίως το μποϊκοτάζ, δηλώνοντας ότι "το να παίζεις σε μια χώρα δεν είναι το ίδιο με το να υποστηρίζεις την κυβέρνησή της". Αυτός και το συγκρότημα υποστήριξαν ότι δεν έπαιρναν πολιτική θέση παίζοντας μουσική για τους θαυμαστές τους και ότι μια προσέγγιση "όλα ή τίποτα" στην πολιτική ήταν αντιπαραγωγική. Ο κιθαρίστας του συγκροτήματος, Jonny Greenwood, έχει προσωπική σύνδεση με τη χώρα μέσω της Ισραηλινής συζύγου του και έχει συνεργαστεί με τον Ισραηλινό μουσικό Dudu Tassa. Ο Yorke υπερασπίστηκε τους δεσμούς του Greenwood, χαρακτηρίζοντας τις εκκλήσεις για μποϊκοτάζ "προσβλητικές" και "συγκαταβατικές".
Πρόσφατες δηλώσεις και συνεχείς συζητήσεις
Η αντιπαράθεση επανεμφανίστηκε με την κλιμάκωση της σύγκρουσης στη Γάζα. Στα τέλη του 2024, ο Thom Yorke δέχτηκε αποδοκιμασίες κατά τη διάρκεια μιας σόλο συναυλίας στη Μελβούρνη από έναν φιλο-Παλαιστίνιο διαδηλωτή, γεγονός που τον οδήγησε να αποχωρήσει για λίγο από τη σκηνή. Μετά από αυτό το περιστατικό, δημοσίευσε μια εκτενή δήλωση τον Μάιο του 2025, στην οποία καταδίκασε αυτό που ονόμασε "εξτρεμιστές" και στις δύο πλευρές, κατονομάζοντας τόσο τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Benjamin Netanyahu όσο και τη Χαμάς. Δήλωσε ότι η προηγούμενη σιωπή του ήταν μια προσπάθεια να δείξει σεβασμό και να μην ευτελίσει την ανθρωπιστική καταστροφή, αλλά ότι είχε παρερμηνευτεί ως συνενοχή.
Η δήλωση του Yorke ήταν μια λεπτομερής κριτική του πολιτικού κλίματος, όπου οι καλλιτέχνες πιέζονται να κάνουν υπεραπλουστευμένες δηλώσεις για σύνθετα ζητήματα. Υποστήριξε ότι αυτό το "κυνήγι μαγισσών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης" απλώς εντείνει την ένταση και την πόλωση. Ενώ καταδίκασε τις ενέργειες της διοίκησης του Netanyahu, αμφισβήτησε επίσης την "απερίφραστη κραυγή για την Ελεύθερη Παλαιστίνη" επειδή δεν αντιμετωπίζει το ζήτημα των ομήρων που κρατάει η Χαμάς.
Αυτή η στάση, η οποία προσπαθεί να βρει μια μέση λύση, δεν έχει ικανοποιήσει όλους. Πολλοί φιλο-Παλαιστίνιοι ακτιβιστές συνεχίζουν να θεωρούν το συγκρότημα συνένοχο λόγω της εμφάνισής τους το 2017 και της άρνησης του Yorke να υποστηρίξει πλήρως το κίνημα BDS. Νιώθουν ότι τα σχόλιά του, παρόλο που καταδικάζουν την ισραηλινή κυβέρνηση, δεν είναι αρκετά για να αναγνωρίσουν το συγκεκριμένο πλαίσιο της ισραηλινής κατοχής και του πόνου του παλαιστινιακού λαού. Η συζήτηση αναδεικνύει τόσο το θέμα της απαίτησης λήψης σαφούς θέσης εκ μέρους καλλιτεχνών που κινούνται σε εποχές παγκόσμιων συγκρούσεων όσο και τις προκλήσεις της ικανοποίησης διαφορετικών πολιτικών προσδοκιών και είναι απολύτως σίγουρο πως δεν θα σταματήσει εδώ.
