Στο τοπίο της εναλλακτικής μουσικής των '90s, λίγα σχήματα χάραξαν μια θέση τόσο διακριτή και επιδραστική όσο οι Portishead. Προερχόμενοι από το Μπρίστολ της Αγγλίας, μαζί με πρωτοπόρους όπως οι Massive Attack και ο Tricky, το τρίο – οι Geoff Barrow, Adrian Utley και η απαράμιλλη Beth Gibbons – έγιναν συνώνυμο του "trip-hop", ενός είδους που τόσο όρισαν όσο και, αναμφισβήτητα, ξεπέρασαν. Στην καρδιά του στοιχειωμένου, κινηματογραφικού τους ήχου βρισκόταν η φωνή της Gibbons, ένα όχημα ωμής ευαισθησίας και βαθιάς συγκίνησης που έχει εδραιώσει την ιδιότητά της ως μία από τις πιο μαγευτικές και αινιγματικές μορφές της μουσικής.
Η γένεση ενός ήχου: το Dummy και το μετά
Το ντεμπούτο άλμπουμ των Portishead, Dummy, που κυκλοφόρησε το 1994, γνώρισε άμεση αίσθηση και παραμένει μια ιστορική ηχογράφηση. Δεν ήταν απλώς ένα ακόμη ηλεκτρονικό άλμπουμ· ήταν ένα γοτθικό, νουάρ ηχητικό τοπίο χτισμένο πάνω σε σκονισμένα drum loops, sampled breaks και αποσπάσματα από vintage κινηματογραφικά soundtrack, όλα σχολαστικά δημιουργημένα από τους Barrow και Utley. Αλλά ήταν τα φωνητικά της Gibbons που ανέδειξαν το Dummy από ένα ενδιαφέρον πείραμα σε ένα αριστούργημα. Η ερμηνεία της, συχνά συγκρινόμενη με μορφές όπως η Billie Holiday και η Nina Simone, ήταν ταυτόχρονα εύθραυστη και δυναμική, εμποτισμένη με μια μελαγχολική ενδοσκόπηση που συμπλήρωνε τέλεια τις σκοτεινές, ατμοσφαιρικές υφές του άλμπουμ. Κομμάτια όπως τα "Glory Box", "Sour Times" και "Roads" έγιναν αμέσως κλασικά, αναδεικνύοντας ένα συγκρότημα που δεν φοβόταν να εξερευνήσει θέματα λαχτάρας, άγχους και υπαρξιακής αγωνίας με μια εκλεπτυσμένη, σχεδόν τζαζ ευαισθησία.
Την επιτυχία του Dummy ακολούθησε το ομώνυμο Portishead το 1997, το οποίο εμβάθυνε περαιτέρω στον χαρακτηριστικό τους ήχο, εξερευνώντας πιο σκοτεινά, πιο πειραματικά πεδία, διατηρώντας παράλληλα τον συναισθηματικό τους πυρήνα. Το ζωντανό άλμπουμ Roseland NYC Live (1998), με μια εμφάνιση με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης, ανέδειξε το βάθος και το ορχηστρικό δυναμικό των συνθέσεών τους, αποδεικνύοντας ότι η μουσική τους απηχούσε πολύ πέρα από τα όρια της ηλεκτρονικής παραγωγής.
Η μακρά σιωπή και η επιστροφή του Third
Μετά το Portishead, το συγκρότημα εισήλθε σε μια παρατεταμένη παύση, μια περίοδο αβεβαιότητας και προσμονής για τους θαυμαστές. Αυτό το εκτεταμένο διάλειμμα τροφοδότησε μόνο τη μυστικιστική τους αύρα. Όταν τελικά επανεμφανίστηκαν το 2008 με το Third, το άλμπουμ γνώρισε τεράστια κριτική αποδοχή και αποδείχθηκε μια ισχυρή εξέλιξη αντί μιας απλής επιστροφής. Το Third ήταν πιο αυστηρό, πιο βιομηχανικό, και μερικές φορές πιο αντιμετωπιστικό από τους προκατόχους του, ωστόσο αναμφισβήτητα Portishead. Η φωνή της Gibbons, αν και ίσως ακόμα πιο ωμή και "ταλαιπωρημένη", παρέμεινε η συναισθηματική άγκυρα, οδηγώντας τους ακροατές μέσα από προκλητικά και επιβραβευτικά ηχητικά τοπία. Κομμάτια όπως τα "Machine Gun" και "The Rip" υπογράμμισαν τη συνεχή δέσμευσή τους να ξεπερνούν τα όρια.
Beth Gibbons: μια φωνή αδέσμευτη
Ενώ το έργο της με τους Portishead είναι θεμελιώδες, η καλλιτεχνική διαδρομή της Beth Gibbons εκτείνεται σημαντικά πέρα από το συγκρότημα, αποκαλύπτοντας ένα πολύπλευρο χάρισμα και μια συνεπή επιδίωξη βαθιάς έκφρασης. Καθώς είναι γνωστή για τον έντονα ιδιωτικό της χαρακτήρα, οι σπάνιες σόλο κυκλοφορίες και συνεργασίες της καθίστανται επομένως ακόμη πιο εντυπωσιακές, προσφέροντας η καθεμία μια σπάνια ματιά στο μοναδικό καλλιτεχνικό της όραμα.
Το πρώτο της σημαντικό σόλο εγχείρημα ήρθε το 2002 με το Out of Season, μια συνεργασία με τον πρώην μπασίστα των Talk Talk, Paul Webb (με το ψευδώνυμο Rustin Man). Αυτό το άλμπουμ αποτελούσε μια σαφή απόκλιση από τον ηλεκτρονικό ήχο των Portishead, υιοθετώντας μια πιο οικεία, λαϊκότροπη chamber pop. Τα φωνητικά της Gibbons, απαλλαγμένα από την βαριά παραγωγή του trip-hop, έλαμπαν με μια νέα διαύγεια, αποκαλύπτοντας τη δεξιότητα της ως αφηγήτριας και την ικανότητά της να προκαλεί βαθύ συναίσθημα με λεπτές διακυμάνσεις.
Ίσως το πιο φιλόδοξο και απροσδόκητο έργο της έφτασε το 2019: μια ερμηνεία της Συμφωνίας Νο. 3 του Henryk Górecki, "Συμφωνία των Θλιβερών Τραγουδιών", με την Πολωνική Εθνική Ορχήστρα Ραδιοφωνίας. Αυτό το μνημειώδες έργο, γνωστό για την πένθιμη ομορφιά του, βρήκε τον τέλειο ερμηνευτή στην Gibbons, της οποίας η φωνή έφερε το βάρος και τη θλίψη του κομματιού με μια σχεδόν αιθέρια χάρη. Ήταν μια απόδειξη του φωνητικού της ελέγχου και του συναισθηματικού της βάθους, επιδεικνύοντας την ευελιξία της πολύ πέρα από τους περιορισμούς του είδους.
Πιο πρόσφατα, τον Μάιο του 2024, η Gibbons κυκλοφόρησε το Lives Outgrown, το πρώτο της αληθινό σόλο στούντιο άλμπουμ. Μετά από 16 χρόνια αναμονής από το Third των Portishead, αυτό το άλμπουμ έφτασε ως ένα βαθιά προσωπικό και στοχαστικό έργο. Εξερευνώντας θέματα γήρανσης, θνητότητας και προσωπικού μετασχηματισμού, το Lives Outgrown αποφεύγει τις ηλεκτρονικές πολυπλοκότητες των Portishead για έναν πιο οργανικό, συχνά ακουστικό ήχο, ενσωματώνοντας στοιχεία φολκ και chamber pop. Οι κριτικοί επαίνεσαν το άλμπουμ για την ειλικρίνεια και την ωμή ομορφιά του, με τη φωνή της Gibbons, όπως πάντα, να τραβάει όλη την προσοχή, εμποτισμένη με μια ζωή εμπειριών και μια ακλόνητη δέσμευση στην συναισθηματική αλήθεια.
Η διαρκής επιρροή
Η κληρονομιά των Portishead είναι αναμφισβήτητη. Όχι μόνο πρωτοπόρησαν ένα είδος, αλλά απέδειξαν επίσης ότι η ηλεκτρονική μουσική μπορούσε να είναι βαθιά μελαγχολική, ενδοσκοπική και βαθιά καλλιτεχνική. Η επιρροή τους μπορεί να ακουστεί σε αμέτρητους καλλιτέχνες που ακολούθησαν, από την indie έως το hip-hop και τις κινηματογραφικές συνθέσεις.
Στον πυρήνα αυτής της διαρκούς επίδρασης βρίσκεται η Beth Gibbons. Η φωνή της δεν είναι απλώς ένα τεχνικό όργανο· είναι ένας αγωγός για τις καθολικές ανθρώπινες συγκινήσεις. Είτε τυλιγμένη στην κινηματογραφική μελαγχολία των Portishead είτε εκτεθειμένη στο σόλο της έργο, η ικανότητά της να μεταφέρει την ευαισθησία, τη λαχτάρα και το ωμό συναίσθημα με απαράμιλλη ένταση την έχει κάνει ένα σύμβολο. Σε μια εποχή που συχνά κυριαρχείται από φευγαλέες τάσεις, οι Portishead και η Beth Gibbons στέκονται ως μνημεία καλλιτεχνικής ακεραιότητας και της διαχρονικής δύναμης μιας πραγματικά μοναδικής φωνής. Αν βρίσκεστε λοιπόν στην Αθήνα ή σκοπεύετε να βρεθείτε ειδικώς, η Βeth Gibbons θα σκαρφαλώσει στον Λυκαβηττό στις 20 Ιουλίου, με την υποστήριξη του Release Athens 2025, και Guest τον Bill Ryder-Jones των The Coral.
