Το καλοκαίρι, με τις μεγάλες του μέρες, την έντονη ενέργεια και τα συχνά αυξημένα συναισθήματα, χρησιμεύει ως ένα ισχυρό σκηνικό και για την αφήγηση στην όπερα. Από ειδυλλιακές ποιμενικές σκηνές μέχρι έντονες ρομαντικές περιπλοκές που αναζωπυρώνονται από τη ζέστη της εποχής, αρκετά κλασικά έργα αποτυπώνουν υπέροχα την ουσία του καλοκαιριού. Αυτές οι όπερες όχι μόνο μεταφέρουν το κοινό σε ηλιόλουστα τοπία, αλλά τα λιμπρέτα τους εξερευνούν επίσης θέματα αγάπης, λαχτάρας, εορτασμού, όσο και τραγωδίας κάτω από τον καλοκαιρινό ουρανό. Ακολουθούν πέντε κλασικές όπερες που ζωντανεύουν το πνεύμα του καλοκαιριού στη σκηνή και τα αυτιά μας
1. Ζορζ Μπιζέ: Κάρμεν (1875) Αν και δεν διαδραματίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η καυτή ζέστη της Σεβίλλης, οι παθιασμένοι και συχνά ασταθείς χαρακτήρες, και η συνολική ζωντανή, υπαίθρια ατμόσφαιρα της Κάρμεν του Μπιζέ αναμφισβήτητα προκαλούν μια ισχυρή αίσθηση καλοκαιριού. Η όπερα ανοίγει σε μια πολυσύχναστη πλατεία ένα ζεστό απόγευμα, και τα δραματικά γεγονότα εκτυλίσσονται στην ύπαιθρο – από την πολυσύχναστη ταβέρνα μέχρι την επικίνδυνη ορεινή κρυψώνα, και τέλος, στην αρένα των ταυρομαχιών μια εορταστική μέρα. Η ίδια η ατμόσφαιρα της Κάρμεν δονείται από την ένταση ενός ισπανικού καλοκαιριού. Η αφήγηση, που οδηγείται από το ατίθασο πνεύμα της Κάρμεν και την καταστροφική εμμονή του Ντον Χοσέ, αντικατοπτρίζει την ένταση της εποχής. Η διάσημη "Habanera" και το "Toreador Song" είναι εμποτισμένα με μια εσωτερική ενέργεια που είναι εγγενώς καλοκαιρινή. Η ζωντανή ενορχήστρωση της όπερας και οι πολύχρωμοι χαρακτήρες ζωγραφίζουν μια εικόνα ενός κόσμου ζωντανού με πάθος, κίνδυνο και τον ακλόνητο ήλιο.
Carmen, Lyric Opera of Chicago 2023
2. Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ: Οι Γάμοι του Φίγκαρο (1786) Διαδραματιζόμενη σε μια ενιαία "folle giornata" (μια τρελή μέρα) στην εξοχική έπαυλη του Κόμη Αλμαβίβα κοντά στη Σεβίλλη, οι Γάμοι του Φίγκαρο ξετυλίγονται με το χαρούμενο χάος και την παιχνιδιάρικη ίντριγκα που χαρακτηρίζουν μια μακρά καλοκαιρινή μέρα. Αν και η συγκεκριμένη εποχή δεν αναφέρεται ρητά ως καλοκαίρι, η ανάλαφρη αλλά βαθιά ανθρώπινη εξερεύνηση της αγάπης, της πίστης και της κοινωνικής ιεραρχίας της όπερας ταιριάζει απόλυτα σε ένα ηλιόλουστο, χαλαρό κλίμα. Η πλοκή, που περιστρέφεται γύρω από τις προσπάθειες του Φίγκαρο και της Σουζάνας να παντρευτούν παρά την παρέμβαση του Κόμη, είναι μια καταρρακτώδης σειρά από λάθη ταυτότητας, κρυμμένα μυστικά και πνευματώδεις ατάκες. Οι σκηνές του κήπου, ιδίως η Πράξη IV, με τις νυχτερινές παρεξηγήσεις και τις μαγευτικές άριες, αποτυπώνουν τέλεια τη μαγεία και την αταξία μιας ζεστής καλοκαιρινής βραδιάς. Η αστραφτερή μουσική του Μότσαρτ και ο συνολικός εορταστικός τόνος της όπερας την καθιστούν μια κατεξοχήν καλοκαιρινή απόλαυση.
Welsh National Opera - The Marriage of Figaro. Elizabeth Watts and Mark Stone Photo credit Richard-Hubert Smith.
3. Τζάκομο Πουτσίνι: Μαντάμ Μπατερφλάι (1904) Αν και καταλήγει τραγικά, το αρχικό άνθισμα της αγάπης στην Μαντάμ Μπατερφλάι συνδέεται αναμφισβήτητα με την ομορφιά και την παροδικότητα ενός καλοκαιριού στο Ναγκασάκι. Η πρόθυμη προσμονή της Τσο-Τσο-Σαν για την επιστροφή του Πίνκερτον, η εξαίσια "Χορωδία του μουρμουρητού" που ζωγραφίζει την εικόνα μιας ήρεμης βραδιάς, και η ζωντανή εικονογραφία των ανθισμένων κερασιών (συχνά συνδεδεμένων με τα τέλη της άνοιξης/αρχές του καλοκαιριού στην Ιαπωνία) όλα συμβάλλουν σε μια αίσθηση ενός λεπτεπίλεπτου, ηλιόλουστου ειδυλλίου. Οι αρχικές πράξεις της όπερας είναι εμποτισμένες με μια αίσθηση ελπίδας και φυσικής ομορφιάς, θέτοντας το σκηνικό για την καταστροφική προδοσία που ακολουθεί. Το ζεστό ιαπωνικό σκηνικό, που ζωντανεύει σχολαστικά μέσα από την υποβλητική μουσική του Πουτσίνι, τονίζει την αντίθεση μεταξύ του ειδυλλιακού περιβάλλοντος και της θλίψης που εκτυλίσσεται. Η ίδια η ατμόσφαιρα της όπερας, τουλάχιστον στις ελπιδοφόρες στιγμές της, μοιάζει με ένα ζεστό, απαλό αεράκι.
Madam Butterfly, LA Opera
4. Τζορτζ Γκέρσουιν: Πόργκι και Μπες (1935) Διαδραματιζόμενο στην φανταστική Catfish Row, μια ζωντανή κοινότητα Gullah στο Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας, το «Πόργκι και Μπες» είναι διαποτισμένο με τη ζέστη και την υγρασία ενός νότιου καλοκαιριού. Η καταπιεστική αλλά ζωτική ατμόσφαιρα της εποχής είναι σχεδόν ένας χαρακτήρας από μόνη της, επηρεάζοντας την καθημερινή ζωή, τους αγώνες και τις χαρές των κατοίκων της.
Porgy and Bess, Eric Owens - Angel Blue, Metropolitan Opera 2020
Από το εμβληματικό νανούρισμα "Summertime", το οποίο αμέσως δημιουργεί εικόνες από μακρές, χαλαρές μέρες και εύκολη ζωή, μέχρι τους θορυβώδεις ψαράδες, τα θορυβώδη πικνίκ και τις έντονες θρησκευτικές συγκεντρώσεις, η όπερα πάλλεται στον ρυθμό της καλοκαιρινής ζωής. Οι αγώνες και οι θρίαμβοι των χαρακτήρων συνδέονται άρρηκτα με το περιβάλλον τους, καθιστώντας το καλοκαιρινό σκηνικό όχι απλώς ένα υπόβαθρο αλλά ένα αναπόσπαστο μέρος της ίδιας της ψυχής της όπερας.
Porgy and Bess, Boston 1935
5. Πιέτρο Μασκάνι: Καβαλερία Ρουστικάνα (1890) Αν και διαδραματίζεται μια Κυριακή του Πάσχα, στη διάρκεια της άνοιξης δηλαδή, σε ένα σικελικό χωριό, η Καβαλερία Ρουστικάνα συχνά φέρει το βάρος και την ένταση ενός μεσογειακού καλοκαιριού. Οι παθιασμένες ζήλιες, οι φλογεροί χαρακτήρες και το τραγικό αποτέλεσμα μοιάζουν να ενισχύονται από τον λαμπερό ήλιο και την κλειστή, συχνά ασφυκτική, κοινότητα. Το διάσημο "Ιντερμέτζο" ζωγραφίζει την εικόνα μιας ήρεμης αλλά συγκινητικής στιγμής κάτω από τον καθαρό ουρανό, μια σύντομη ανάπαυλα πριν εκτυλιχθεί η αναπόφευκτη τραγωδία. Οι ανεπεξέργαστες συναισθηματικές και δραματικές αντιπαραθέσεις, που κορυφώνονται σε μια μονομαχία, είναι χαρακτηριστικές των έντονων, αφιλτράριστων συναισθημάτων που μπορούν να σιγοβράζουν και να εκραγούν κάτω από έναν καυτό ήλιο. Το βεριστικό ύφος της όπερας, που εστιάζει σε ρεαλιστικές απεικονίσεις της καθημερινής ζωής και των συναισθημάτων, εμφανίζεται εγγενώς συνδεδεμένο με έναν κόσμο όπου τα πάθη καλπάζουν στη ζέστη της ημέρας.
Cavalleria Rusticana, Pietro Mascagni
Αυτές οι πέντε όπερες, αν και ποικίλες στα μουσικά τους στυλ και την αφηγηματική τους εστίαση, αξιοποιούν η κάθε μία τη δύναμη του καλοκαιριού για να ενισχύσει την αφήγησή της. Είτε μέσω σκηνικών υποβλητικής εικονογραφίας, είτε της ίδιας της συναισθηματικής θερμοκρασίας των χαρακτήρων τους, μας υπενθυμίζουν τη βαθιά επίδραση της εποχής στην ανθρώπινη εμπειρία, από το χαρούμενο και ξέγνοιαστο έως το έντονα δραματικό και σπαρακτικό. Είναι, με τους δικούς τους μοναδικούς τρόπους, διαχρονικές μαρτυρίες της διαρκούς γοητείας των ηλιόλουστων σκηνών.
