Λίγο πριν τη διοργάνωση του 2025, σ' ένα καφέ, παρακολουθώντας online το αργόσυρτο πέρασμα των αριθμών προτεραιότητας για κάποια δημόσια υπηρεσία, αναρωτιέμαι σαν παρακατιανή έκδοση του Ιωάννη Πολέμη: Τι είναι Eurobasket; Μην είν' ο Γκάλης, Σαν Επιφάνιο και Μενεγκίν; Αυτά είναι σίγουρα, μην αμφιβάλλεις, μα περισσότερο τα under the skin. Όπως υποδόρια του Dino "Τσιτσιολίνο" (κατά το περιπαικτικό ή αποθεωτικό σύνθημα του Αλεξανδρειου Μελάθρου) Meneghin, φιλοδοξούσε να περάσει το ψαλίδι που άρπαξε από το φαρμακείο του πάγκου ο γνώστης πολεμικών τεχνών Goran Grbovic, συνειδητοποιώντας πως μερικά νταν δεν ήταν αρκετά για την αντιμετώπιση του Ιταλού βετεράνου. Την επική διάσταση της σύρραξης του Γιουγκοσλαβία - Ιταλία της Ναντ του 1983, ενίσχυσαν τα καπάκια των γραφομηχανών με τα οποία οι Ιταλοί δημοσιογράφοι χτυπούσαν όσους Γιούγκους ξέβραζαν οι συμπλοκές στα ειδησεογραφικά θεωρεία και εκτός από το χρυσό της ομάδας τους θα έπρεπε σε μια Ευρώπη των εθνών με ενσυναίσθηση να απονεμηθεί και στους εκπροσώπους του τύπου των απογόνων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ένα αντίστοιχο βραβείο πρωτιάς.
Δύο χρόνια αργότερα σε Καρλσρούη, Μόναχο και Βερολίνο, με την γραμμή των 6,25 πια αποτυπωμένη στα παρκέ, απολαμβάνοντας το Λιθουανικό θαύμα της φύσης Arvydas Sabonis, συνεπικουρούμενο από τον θρυλούμενο ως πράκτορα της KGB, Λετονό Valdis Valters, να κατακτούν το βαρύτιμο τρόπαιο υπό την σημαία της Σοβιετικής Ένωσης, η νοσηρότητα της φαντασίας μας μολονότι MVP της περιόδου λόγω της εισόδου στην εφηβεία, δεν μπορούσε να συλλάβει πως αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που η ΕΣΣΔ θα βρισκόταν στο κορυφαίο σκαλί πανευρωπαϊκής διοργάνωσης. Πόσω μάλλον τη διάλυση του Ανατολικού Μπλοκ στα αμέσως επόμενα έτη.
Εκεί όμως που νόηση, ενόραση και δημιουργική σκέψη, αναγνωρίζοντας το πεπερασμένο τους, ταπεινώθηκαν μπροστά στο κράμα ονειρικής πραγματικότητας και καλτ εποποιίας ήταν τον Ιούνιο του 1987. Το, μετά από κλέψιμο, coast to coast κάρφωμα του Αργύρη Καμπούρη εναντίον της Ιταλίας, μιας εθνικής αήττητης εναντίον μας μέχρι τότε, δεν θα έπρεπε να αφήνει και πολλές αμφιβολίες για το τι μέλλει γενέσθαι. Ειδικά δε κατόπιν της απάντησης του Νίκου Γκάλη στην ερώτηση για το αν είναι αυτή η νίκη η πιο ευτυχισμένη στιγμή της καριέρας του: "Είναι! Μέχρι το επόμενο παιχνίδι!". Τα λοιπά είναι ιστορία και εθνική παρακαταθήκη προσωπικών ψηφίδων σύνθεσης της συλλογικής μνήμης.
Ο φονικός Ιούλιος έχει αφήσει στο πέρασμά του 1.300 νεκρούς, ρεπορτάζ στις εφημερίδες αναφέρουν για τις αλλοιωμένες ράγες του ηλεκτρικού από τη ζέστη και καθώς μια παρέα αγοριών και κοριτσιών παίζει καταμεσήμερο στις συνοικιακές μπασκέτες, ακούει, ως απότοκο της επίτευξης ενός τουβλοτρίποντου με ταμπλό, από το μεγάφωνο πλανόδιου πωλητή καρπουζιών "Μα ποιος είσαι, ο Φασούλας;!". Ασφαλώς απροσμέτρητη και η πολιτισμική κληρονομιά από το "Είμαστε πια πρωταθλητές" των Φατμέ μέχρι τα "Μάθε παιδί μου μπάσκετ" και "Ο θηλυκός Τσατσένκο". Κοσμήματα ραφιών βίντεοκλαμπ και των ψυχών ημών.
Το 1989 στο Ζάγκρεμπ, σε ένα Ευρωμπάσκετ εξπρές έξι ημερών και οκτώ ομάδων, οι αφιονισμένοι Γιουγκοσλάβοι, μας συνέτριψαν δύο φορές σε πρεμιέρα και τελικό, μα για να φτάσουμε εκεί, χρειάστηκαν 45 πόντοι του γκάνγκστερ εναντίον της κόκκινης αρκούδας και μια καταφανής παράβαση -πάτημα τελικής γραμμής- του ιδίου η οποία μετετράπη σε ασίστ στον Φάνη Χριστοδούλου για το ουσιαστικότερο καλάθι της καριέρας του. Μετά βέβαια από το σετ ανάποδων καρφωμάτων στο αμφιβόλου ύψους στεφάνι της διαφήμισης των σφαιρικών σνακ Ευρωμπάσκετ ‘87 που οι περισσότεροι δεν τολμήσαμε ποτέ να δοκιμάσουμε, γιατί και το ζην επικινδύνως έχει τα όρια του.
Σε φωτεινά χρόνια ζόφου, ρεμούλας και διασπάθισης δημόσιων πόρων (όπως τα απουσίας φωτός σημερινά δηλαδή) ακούγαμε και διαβάζαμε συνεπαρμένοι και παράλληλα αδιάφοροι ως συνήθως, για εθνικές παλιγγενεσίες, προγόνους, φουστανέλες, περηφάνιες και την ωφέλεια του αθλητισμού, πέραν των άλλων, στη χαζούλικη νεολαία, απομακρύνοντάς τη από τις ατραπούς των ναρκωτικών, των καφετεριών, των ουφάδικων, τσιγάρων, ποτών και ξενυχτιών, ενώ την ίδια στιγμή οι πλέον μερακλήδες από εμάς συνδύαζαν θαυμάσια όλα τα παραπάνω σε μια πρόβα ζωής.
Οι ήρωες δεν φορούν κάπες, πολύ περισσότερο αριθμημένα σορτσάκια και φανέλες με σπόνσορες. Έχουν υπάρξει όμως πολλοί με κοντά παντελόνια.
Δύο γενιές πριν, συνομήλικοί μας, οδεύοντας για εκτέλεση, πετούσαν από καρότσες φορτηγών σημειώματα με την ελπίδα πως αυτά θα φτάσουν στους εναπομείναντες των οικογενειών τους, ενώ τα δικά μας υπομνήματα επί του παραγεμισμένου ψυγείου συνήθως απειλούσαν σαφώς πως αν με την επιστροφή μας από το πανηγύρι της δευτεροβάθμιας δεν βρίσκαμε μπιφτέκια με πατάτες στον φούρνο δεν μας έμενε παρά να ανατινάξουμε το οικοδομικό τετράγωνο πυροδοτώντας μασούρια δυναμίτιδας.
Όλοι οι δρόμοι ωστόσο οδηγούσαν στην βιολογική ενηλικίωση και στην αποκάλυψη πολύ αργότερα πως το ψυχοπνευματικό παρακλάδι της δεν είναι παρά ένας ευσεβής πόθος - μύθευμα.
Στη Ρώμη του 1991, οι τριγμοί της αποδόμησης του υπαρκτού (?) σοσιαλισμού, βρήκαν έναν διάττοντα νεαρό Τσεχοσλοβάκο ονόματι Jan Svoboda να επιτυγχάνει 32 πόντους με 13/13 δίποντα και χωρίς να το γνωρίζει κανείς εκείνη τη στιγμή, να σφραγίζει την συνταξιοδότηση του Νίκου Γκάλη από το εθνικό συγκρότημα. Οι με νύχια και με δόντια για ελάχιστα ακόμα ενωμένοι Γιουγκοσλάβοι ανέβηκαν στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου χωρίς το "ξανθό σκυλί" Jurij Zdovc καθώς η νεοσύστατη κυβέρνηση της Σλοβενίας απαίτησε την απομάκρυνσή του από την ομάδα σε έναν ακόμα προπομπό του εφιαλτικού εμφυλίου. Οι συμπαίκτες του, φύλαξαν το χρυσό μετάλλιο το οποίο του αποδόθηκε στο αποχαιρετιστήριο προς τιμήν του παιχνίδι, το 2005 στη Λιουμπλιάνα από τον τότε προπονητή του, Dusan Ivkovic εν μέσω γενικής αποθέωσης.
Χωρίς να ατονήσει η αγάπη για το άθλημα, η μαγεία του είχε αρχίσει να ξεθωριάζει καθώς ανώτερα ανεξίτηλα ανέλαβαν το πολύπλοκο και την πορεία της ύπαρξης. Στον στρόβιλο αυτών, οι τηλεοπτικές μεταδόσεις έγιναν πλέον ανεκτές μόνο στο mute κι έτσι με οξυμένη αντίληψη στο πέρασμα των χρόνων, διοργανώσεις, ομάδες και πρωταγωνιστές πήραν τη θέση τους ως μικρά εναλλασσόμενα καρέ μιας ευρύτερης εικόνας του μυστικού, πλασμένου εκ του ταξιδίου, τοπίου.
Μαζί με αρκετά ανθρώπινα τέτοια, πέρασαν και τα νούμερα της αναμονής. Φτάνει η σειρά μας. Ένα πεταχτό φιλί ανταλλαγής σουσαμιών από τα καταναλωμένα μετά των αφεψημάτων εδέσματα, αλλά αντί για το γκισέ, βρεθήκαμε στην Ανάβυσσο.
Επιπλέεις σε ύπτια θέση και σε τραβάω από τους αστραγάλους στα βαθιά. Στις σταγόνες των βλεφάρων διαθλώνται φωτόνια τριάντα ετών. Περιπλανώμενα ακόμα, έφυγαν από το άστρο τους ένα από τα απογεύματα που με περίμενες με το φουστάνι σου, στη στάση του λόφου…
