Είναι το σωτήριο έτος 1969 και όσοι φιλήθηκαν στις 12:00:00 ακριβώς ανάμεσα σε πυροτεχνήματα, δεν είχαν καμία ιδέα για τα κοσμοϊστορικά γεγονότα που θα λάμβαναν χώρα κατά τη διάρκεια του επερχόμενου έτους, που την ώρα του φιλιού ίσα που μπουσούλαγε αλλά εμείς σήμερα ξέρουμε πως θα γινόταν χρονιά ορόσημο με κορυφαία γεγονότα: την αποστολή Apollo 11 και την προσεδάφιση του ανθρώπου στη Σελήνη τον Ιούλιο, την πρώτη πτήση του υπερηχητικού αεροπλάνου Concorde τον Απρίλιο και τη βίαιη κλιμάκωση των ταραχών στη Βόρεια Ιρλανδία που σηματοδότησαν την αρχή των «Τρομοκρατικών Αγώνων». Κατά δω, η Ελλάδα αποχωρεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης λόγω της στρατιωτικής δικτατορίας και πιο κατά κει, λαμβάνει χώρα η συνοριακή σύγκρουση Σοβιετικής Ένωσης και Κίνας.
Τα κορίτσια ξεφυλλίζουν περιοδικά με λουλουδάτα μίνι από βαμβάκι και λινάρι. Αξιοσημείωτα, τα ραδιόφωνα παίζουν κομμάτια που εξακολουθούν να παίζουν και σήμερα, 56 χρόνια μετά: «Sugar, sugar» των Archies, «In the year 2525» των Zager και Evans, «Let the sunshine in the 5th dimension», Beattles, Rollings Stones και Neil Diamond. Ήταν ανοιχτό εκείνη τη νύχτα το ραδιόφωνο στο ταξί του Paul Stine, και αν ναι, ποιο να ήταν το τελευταίο τραγούδι που άκουσε αυτός ο άτυχος, κατά γενική ομολογία έξω καρδιά, άνθρωπος;
Η δολοφονία του Paul Stine: το πιο διαβόητο έγκλημα του Zodiac
Το βράδυ της 11ης Οκτωβρίου 1969, στην εύπορη γειτονιά Presidio Heights του Σαν Φρανσίσκο, μια φαινομενικά συνηθισμένη διαδρομή με ταξί μετατράπηκε σε μία από τις πιο ανατριχιαστικές και καθοριστικές δολοφονίες στην αμερικανική ιστορία. Το θύμα ήταν ο Paul Lee Stine, ένας 29χρονος οδηγός ταξί και επίδοξος ακαδημαϊκός και ο δολοφόνος του ήταν ο αυτοαποκαλούμενος «Zodiac». Αυτή η δολοφονία, η τέταρτη που επιβεβαιώθηκε από τον δολοφόνο, ήταν αξιοσημείωτη όχι μόνο για την αυθάδεια να διαπραχθεί σε πολυσύχναστο αστικό περιβάλλον, αλλά και για τα κρίσιμα λάθη και τους εμπαιγμούς που ακολούθησαν, εδραιώνοντας τη θέση του Zodiac στη δημόσια συνείδηση.
Ο Stine, ένας φιλικός και αξιότιμος άνθρωπος, πήρε τον τελευταίο του επιβάτη κοντά στη διασταύρωση των οδών Mason και Geary. Ο προορισμός αρχικά ήταν η Washington και η Maple, αλλά ο επιβάτης άλλαξε την τοποθεσία στη γωνία των οδών Washington και Cherry. Φτάνοντας στη γωνία, ο δολοφόνος πυροβόλησε τον Stine στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Ήταν μια ψυχρή και σκόπιμη πράξη, χωρίς εμφανές κίνητρο ληστείας, καθώς το πορτοφόλι του Stine βρέθηκε αργότερα με τα χρήματα ακόμα μέσα, αν και τα κλειδιά του και ένα κομμάτι από το πουκάμισό του είχαν αφαιρεθεί.
Αυτό που έκανε τη δολοφονία του Stine τόσο κρίσιμη ήταν η παρουσία αυτοπτών μαρτύρων. Μια ομάδα εφήβων στην απέναντι πλευρά του δρόμου είδε έναν άνδρα —που περιγράφηκε ως λευκός, στα 40 του, με κοντό καστανόξανθο μαλλί— να ψάχνει στις τσέπες του Stine, να σκουπίζει το εσωτερικό του ταξί και να απομακρύνεται. Ένας από τους μάρτυρες κάλεσε αμέσως την αστυνομία. Ωστόσο, συνέβη ένα κρίσιμο λάθος στην επικοινωνία. Ο τηλεφωνητής περιέγραψε λανθασμένα τον ύποπτο ως "μαύρο", μια λεπτομέρεια που οδήγησε τους περιπολούντες αστυνομικούς να αγνοήσουν έναν λευκό άνδρα που είδαν να απομακρύνεται από τη σκηνή και ταίριαζε απόλυτα με την περιγραφή των μαρτύρων. Ο άνδρας που είδαν, πιθανώς ο Zodiac, κατευθυνόταν προς το Presidio, μια στρατιωτική βάση, και μια έρευνα της αστυνομίας με σκύλους στην περιοχή δεν απέδωσε τίποτα.
Λίγες μέρες αργότερα, ο Zodiac συνέχισε να περιγελά την αστυνομία και το κοινό. Στις 13 Οκτωβρίου 1969, η εφημερίδα San Francisco Chronicle έλαβε ένα γράμμα από τον δολοφόνο. Σε αυτό, ο Zodiac καυχιόταν για τη δολοφονία, κοροϊδεύοντας την αστυνομία για την αδυναμία της να τον συλλάβει. Για να αποδείξει τον ισχυρισμό του, συμπεριέλαβε ένα κομμάτι από το ματωμένο πουκάμισο του Paul Stine, ένα φρικιαστικό ενθύμιο που πιστοποιούσε τη σύνδεσή του με το έγκλημα. Συμπεριέλαβε επίσης μια ανατριχιαστική νέα απειλή: να "εξολοθρεύσει ένα σχολικό λεωφορείο ένα πρωί" πυροβολώντας ένα λάστιχο και "ξεδιαλέγοντας τα παιδάκια καθώς βγαίνουν έξω". Αυτή η απειλή βύθισε την πόλη σε κατάσταση πανικού και φόβου, οδηγώντας σε αυξημένη ασφάλεια γύρω από τα σχολεία και τις διαδρομές των λεωφορείων.
Η δολοφονία του Paul Stine, ένα έγκλημα σε μια πυκνοκατοικημένη αστική περιοχή, κατέστρεψε την ψευδαίσθηση ασφάλειας που ήταν το σήμα κατατεθέν των προηγούμενων επιθέσεων του Zodiac σε απομονωμένες "ερωτικές φωλιές". Αυτό, σε συνδυασμό με την αυθάδη και ειρωνική αλληλογραφία του δολοφόνου με τα μέσα ενημέρωσης, εκτόξευσε την υπόθεση του Zodiac από μια περιφερειακή περιέργεια σε μια εθνική εμμονή. Η καταδίωξη εντατικοποιήθηκε αλλά ο δολοφόνος δεν συνελήφθη ποτέ. Η δολοφονία του Stine, με τις χαμένες ευκαιρίες και την ανατριχιαστική της συνέχεια, παραμένει ένα από τα πιο μελετημένα και απογοητευτικά στοιχεία του έπους του Zodiac.
Είναι θλιβερό ότι τα θύματα του Zodiac για τους περισσότερους από μας είναι μόνο κομμάτια του παζλ. Ποιος ήταν ο καλοσυνάτος Paul Stine; Ήταν μόλις 29 ετών και στο σπίτι τον περίμενε η σύζυγος και η γάτα του, που αγαπούσε πολύ. Εργαζόταν σε πολλές δουλειές, για να προσφέρει μια άνετη ζωή σε αυτήν την τριμελή οικογένεια, ενώ ετοιμαζόταν να λάβει το PhD του στην αγγλική γλώσσα και φιλολογία.
Κάτι εξίσου θλιβερό σε αυτή την ιστορία είναι η λανθασμένη μεταφορά της «περιγραφής». Η αλλαγή του χρώματος του δράστη που έκανε την αστυνομία να αγνοήσει τον κατά πάσα πιθανότητα πραγματικό Zodiac που πέρασε από μπροστά τους. Ήταν λάθος ή ήταν η πεποίθηση, το εδραιωμένο στερεότυπο πως ο δράστης δεν θα μπορούσε παρά να είναι μαύρος; Τι τραγική ειρωνεία αν αναλογιστεί κανείς πως η συντριπτική πλειοψηφία των κατά συρροή δολοφόνων είναι λευκοί άντρες!
Η διαρκής επιδραστικότητα του δολοφόνου του Zodiac
Ο Δολοφόνος του Ζωδιακού κύκλου, ο οποίος τρομοκρατούσε την περιοχή του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο στα τέλη της δεκαετίας του 1960, είναι μία από τις πιο διάσημες άλυτες υποθέσεις κατά συρροήν δολοφονιών στην αμερικανική ιστορία. Ενώ μόνο πέντε δολοφονίες έχουν επιβεβαιωθεί επίσημα ως δικές του, ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι είχε σκοτώσει 37 άτομα. Η κύρια επίδρασή του δεν ήταν μόνο μέσω της βίας, αλλά μέσω μιας υπολογισμένης εκστρατείας ψυχολογικού πολέμου εναντίον της αστυνομίας και του κοινού. Έστειλε μια σειρά από ειρωνικά γράμματα και κρυπτογραφημένα κείμενα στις εφημερίδες, υποσχόμενος περισσότερο αιματοκύλισμα και δημιουργώντας μια διάχυτη ατμόσφαιρα φόβου. Τα γράμματά του, υπογεγραμμένα με ένα σύμβολο σκόπευσης (σταυρός στο μέσο κύκλου), έγιναν ένα εμβληματικό σημάδι των εγκλημάτων του. Η υπόθεση του Zodiac έφερε επανάσταση στην εγκληματολογική έρευνα, καθώς ήταν μία από τις πρώτες μεγάλες υποθέσεις κατά συρροή δολοφόνου που έλαβε ευρεία προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης, δημιουργώντας ένα δημόσιο θέαμα και μια διαρκή μυθολογία. Η άλυτη φύση της υπόθεσης, σε συνδυασμό με την απειλητική και ευφυή του περσόνα, έχει εμπνεύσει αμέτρητα βιβλία, ταινίες και ερασιτέχνες ερευνητές και συνεχίζει να γοητεύει και να τρομάζει μέχρι σήμερα.
Ο Zodiac στην ποπ κουλτούρα
Ο Zodiac είχε μια βαθιά και διαρκή επιδραστικότητα στην ποπ κουλτούρα. Η άλυτη υπόθεσή του, σε συνδυασμό με τα ειρωνικά του γράμματα και τα κρυπτογραφημένα κείμενά του, δημιούργησαν μια μυθική φιγούρα ενός ευφυούς, απειλητικού και ανίκητου δολοφόνου. Η επιρροή του μπορεί να εντοπιστεί σε ένα ευρύ φάσμα μέσων, από μεγάλες ταινίες του Χόλιγουντ μέχρι μουσική και τηλεοπτικές σειρές.
Κινηματογράφος και τηλεόραση
- Zodiac (2007): Σε σκηνοθεσία του Ντέιβιντ Φίντσερ, αυτή είναι αναμφισβήτητα η πιο γνωστή και καθοριστική κινηματογραφική απεικόνιση της υπόθεσης του Zodiac. Βασισμένη στα βιβλία αληθινού εγκλήματος του Ρόμπερτ Γκρέισμιθ, η ταινία καταγράφει σχολαστικά την αστυνομική έρευνα και την εμμονική αναζήτηση του δολοφόνου από έναν σκιτσογράφο της εφημερίδας San Francisco Chronicle. Η ταινία του Φίντσερ είναι γνωστή για την ιστορική της ακρίβεια, την ατμοσφαιρική της αγωνία και το λαμπερό καστ της, στο οποίο περιλαμβάνονται οι Τζέικ Τζίλενχαλ, Ρόμπερτ Ντάουνι Τζ. και Μαρκ Ράφαλο.
- Seven (1995): Η προηγούμενη ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ με έναν κατά συρροή δολοφόνο, το Seven, δείχνει επίσης την επιρροή του Zodiac. Ο δολοφόνος, "Τζον Ντόου", είναι εξαιρετικά ευφυής και αφήνει ένα ίχνος από κρυπτικά στοιχεία για τους ντετέκτιβ, ένας σαφής παραλληλισμός με τη μέθοδο δράσης του Zodiac.
- Ο Επιθεωρητής Κάλαχαν (Dirty Harry) (1971): Κυκλοφόρησε ενώ ο Zodiac ήταν ακόμη ενεργός και αυτή η εμβληματική ταινία του Κλιντ Ίστγουντ ήταν εμπνευσμένη σε μεγάλο βαθμό από την υπόθεση. Ο δολοφόνος στην ταινία, ο "Σκορπιός", είναι ένας κατά συρροή δολοφόνος που χρησιμοποιεί ένα τουφέκι ελεύθερου σκοπευτή και κρατά ομήρους, συμπεριλαμβανομένου ενός σχολικού λεωφορείου γεμάτου με παιδιά, αντικατοπτρίζοντας άμεσα μια απειλή που είχε διατυπώσει ο πραγματικός Zodiac. Ο σκληρός, ασυμβίβαστος ήρωας της ταινίας, Χάρι Κάλαχαν, βασίστηκε χαλαρά στον πραγματικό επιθεωρητή του Σαν Φρανσίσκο, Ντέιβ Τόσκι, ο οποίος εργάστηκε στην υπόθεση του Zodiac.
- The Batman (2022): Τόσο ο σκηνοθέτης Ματ Ριβς όσο και ο ηθοποιός Πολ Ντάνο έχουν επιβεβαιώσει ότι η εκδοχή τους του Γρίφου (Riddler) είναι εμπνευσμένη σε μεγάλο βαθμό από τον Zodiac. Η χρήση γρίφων, κωδικοποιημένων μηνυμάτων και το σύμβολο σκόπευσης παραπέμπουν στα γράμματα και τα κρυπτογραφημένα κείμενα του Zodiac.
- Άλλες ταινίες: Ο Zodiac έχει αποτελέσει το θέμα πολλών άλλων ταινιών, που κυμαίνονται από b-movies μέχρι ντοκιμαντέρ. Η ταινία The Zodiac Killer (1971), που κυκλοφόρησε στο απόγειο του πανικού, ήταν μια ταινία εκμετάλλευσης της υπόθεσης, χαμηλού προϋπολογισμού. Ντοκιμαντέρ, όπως το This is the Zodiac Speaking (2007) και τηλεοπτικές σειρές, όπως το The Hunt for the Zodiac Killer έχουν επίσης εμβαθύνει στην υπόθεση, διατηρώντας το μυστήριο ζωντανό.
Βιβλία και κόμικς
- Βιβλία αληθινού εγκλήματος: Τα πιο σημαντικά βιβλία για τον Zodiac είναι τα μη μυθοπλαστικά έργα του Ρόμπερτ Γκρέισμιθ, ιδιαίτερα το βιβλίο του Zodiac του 1986. Η προσωπική εμμονή του Γκρέισμιθ με την υπόθεση και οι θεωρίες του για την ταυτότητα του δολοφόνου, αν και αμφιλεγόμενες για κάποιους, ήταν καθοριστικές για να φτάσει η ιστορία σε ένα ευρύτερο κοινό και αποτέλεσαν τη βάση για την ταινία του 2007.
- Μυθοπλασία και κόμικς: Η μυθολογία του Zodiac έχει εμπνεύσει αμέτρητα έργα μυθοπλασίας. Το μυθιστόρημα Legion (1983) του William Peter Blatty, το οποίο αποτέλεσε τη βάση για την ταινία Ο Εξορκιστής 3, παρουσιάζει έναν χαρακτήρα που ονομάζεται "Δολοφόνος των Διδύμων", ένα όνομα και ένας χαρακτήρας που επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον Ζodiac. Η επιρροή του μπορεί επίσης να βρεθεί σε χαρακτήρες κόμικς και ιστορίες αστυνομικής λογοτεχνίας που περιλαμβάνουν έναν δολοφόνο που επικοινωνεί με τα μέσα ενημέρωσης και αφήνει ένα ίχνος από γρίφους.
Μουσική
Το ξεχωριστό σύμβολο σκόπευσης του Ζodiac και η απειλητική του περσόνα έχουν βρει το δρόμο τους και στη μουσική.
- Guns N' Roses: Το άλμπουμ του συγκροτήματος The Spaghetti Incident? του 1993, περιέχει ένα κωδικοποιημένο μήνυμα στο κάτω μέρος του εξωφύλλου χρησιμοποιώντας τα σύμβολα του Ζodiac.
- Άλλοι καλλιτέχνες: Ο Ζodiac έχει αναφερθεί σε τραγούδια από διάφορα συγκροτήματα σε διαφορετικά είδη, ιδιαίτερα στη death metal και τη ροκ, μια απόδειξη της διαρκούς και νοσηρής γοητείας του.
Η κληρονομιά του Ζodiac στην ποπ κουλτούρα είναι μια απόδειξη της δύναμης του αγνώστου. Η ικανότητά του να τρομοκρατεί μια πόλη όχι μόνο μέσω των δολοφονιών αλλά και μέσω ψυχολογικών παιχνιδιών και το γεγονός ότι δεν συνελήφθη ποτέ, τον έχει κάνει έναν σύγχρονο μπαμπούλα. Η επιρροή του Ζodiac έχει διαμορφώσει ουσιαστικά τον τρόπο που βλέπουμε τον "άλυτο" κατά συρροή δολοφόνο στη μυθοπλασία και συνεχίζει να αποτελεί πηγή έμπνευσης για συγγραφείς, σκηνοθέτες και καλλιτέχνες μέχρι σήμερα.
